Prawo jazdy i nauka jazdy - kompendium wiedzy

Prawo jazdy określonej kategorii jest dokumentem stwierdzającym uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym.

Prawo jazdy może otrzymać osoba, która:

• Osiągnęła wymagany dla danej kategorii wiek:
  1. Prawo jazdy kategorii A - 18 lat;
  2. Prawo jazdy kategorii A1 - 16 lat;
  3. Prawo jazdy kategorii B - 18 lat;
  4. Prawo jazdy kategorii B1 - 16 lat;
  5. Prawo jazdy kategorii C - 18 lat;
  6. Prawo jazdy kategorii C1 - 18 lat;
  7. Prawo jazdy kategorii D - 21 lat;
  8. Prawo jazdy kategorii D1 - 21 lat;
  9. Prawo jazdy kategorii T - 16 lat;
  10. Prawo jazdy kategorii B+E - 18 lat;
  11. Prawo jazdy kategorii C+E - 18 lat;
  12. Prawo jazdy kategorii D+E - 21 lat;
  13. Prawo jazdy kategorii C1+E - 18 lat;
  14. Prawo jazdy kategorii D1+E - 21 lat;
• Uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem i orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem, o ile jest ono wymagane;
• Odbyła wymagane dla danej kategorii szkolenie;
• Zdała z wynikiem pozytywnym egzamin państwowy wymagany dla danej kategorii;
• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez co najmniej 185 dni w każdym roku kalendarzowym ze względu na swoje więzi osobiste lub zawodowe albo przedstawi zaświadczenie, że studiuje od co najmniej sześciu miesięcy.

Prawo jazdy kategorii A1, B1 lub T dla osoby niepełnoletniej może być wydane wyłącznie za zgodą rodziców lub prawnych opiekunów.

Prawo jazdy nie może być wydane osobie:

• U której w wyniku badania lekarskiego stwierdzono aktywną formę uzależnienia od alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
• W stosunku do której orzeczony został - prawomocnym wyrokiem sądu, orzeczeniem kolegium do spraw wykroczeń lub orzeczeniem innego organu uprawnionego do orzekania w sprawach o wykroczenia w trybie dyscyplinarnym - zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych - w okresie obowiązywania tego zakazu;

W biurze WORD należy złożyć:

1. Dowód osobisty, tymczasowy dowód osobisty, paszport, a dla cudzoziemców paszport lub kartę stałego pobytu - do wglądu;
2. Podanie;
3. Dowód uiszczenia opłaty za egzamin (potwierdzenie przyjęcia opłaty przez kasę WORD lub potwierdzenie przelewu na rachunek bankowy);
4. Jedną fotografię bez nakrycia głowy, nie podklejoną o wymiarach 3,5 x 4,5 cm.
5. Orzeczenie lekarza o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami (nie dotyczy to prawa jazdy kategorii B+E, C+E, C1+E, D+E, D1+E);
6. Zaświadczenie o ukończeniu kursu:
   1. W zakresie szkolenia podstawowego;
   2. W zakresie szkolenia dodatkowego, jeżeli trzykrotnie uzyskało się negatywny wynik z części teoretycznej lub praktycznej egzaminu;
7. Pisemną zgodę rodziców lub opiekuna, jeżeli zdający nie ukończył 18 lat;
8. Kserokopię posiadanego prawa jazdy kategorii:
   1. B, jeżeli ubiega się o prawo jazdy kategorii C, C1, D, D1,
   2. B, C, C1,D lub D1, jeżeli ubiega się o prawo jazdy kategorii B+E, C+E, C1+E, D+E, D1+E.
9. Zaświadczenie o odbywaniu zasadniczej służby wojskowej, jeżeli osoba ubiegająca się o prawo jazdy kategorii D lub D1 jest żołnierzem i nie ukończyła 21 roku życia.

Złożone przy wnioskowaniu o prawo jazdy dokumenty zostaną przekazane przez WORD do Wydziału Komunikacji, właściwego dla miejsca zameldowania wnioskującego.

Aby otrzymać orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do posiadania prawa jazdy, nalezy udać się do lekarza, uprawnionego do przeprowadzania badań dla kandydatów na kierowców. Lekarze tacy są dostępni w praktycznie każdej państwowej czy prywatnej przychodni. Jeśli lekarz stwierdzi problemy zdrowotne, dyskfalifikujące potencjalnego kierowcę (np. aktywną formę uzależnienia od alkoholu) - badany nie dostanie orzeczenia i nie będzie mógł się ubiegać o prawo jazdy. Czasami lekarz stwierdza problemy, takie jak np. krótkowzroczność czy zaburzenia widzenia w nocy - wtedy kandydat otrzymuje zaświadczenie z odpowiednimi obostrzeniami, np. wymogiem jazdy w okularach albo tylko przy świetle dziennym.

Aby wziąć udział w prowadzonym przez Ośrodki Szkolenia Kierowców kursie na prawo jazdy, wystarczy zgłosić się do wybranego OSK (aktualną listę, zawierającą spis oficjalnie zarejestrowanych Ośrodków prowadzących kursy na prawo jazdy można otrzymać w Starostwie Powiatowym). Pracownik ośrodka poinformuje o dalszym trybie postępowania (niektóre ośrodki wymagają np. dostarczenia orzeczenia lekarskiego w dniu zapisu na kurs, inne organizują dla kursantów wizytę lekarza w ośrodku).
Celem szkolenia jest przygotowanie osoby starającej się o prawo jazdy do kierowania odpowiednimi dla danej kategorii pojazdami w sposób nie zagrażający bezpieczeństwu i porządkowi ruchu. Szkolenie podzielone jest na część praktyczną i część teoretyczną. Kandydaci ubiegający się o prawo jazdy poszczególnych kategorii mają różną proporcję zajęć teoretycznych i praktycznych, zależnie od decyzji instruktora. Ilość godzin nie może być jednakże mniejsza niż:

• Teoretycznych:
  1. 30 godzin - prawo jazdy kategorii A, A1, B, B1, T;
  2. 20 godzin - prawo jazdy kategorii C, C+E, D, D+E, C1, C1+E, D1, D1+E, B+E.
• Praktycznych:
  1. 15 godzin - prawo jazdy kategorii B+E,
  2. 20 godzin - prawo jazdy kategorii A, A1, C1, C1+E, D1+E, T,
  3. 25 godzin - prawo jazdy kategorii C+E lub D+E,
  4. 30 godzin - prawo jazdy kategorii B, B1, C, D1,
  5. 60 godzin - prawo jazdy kategorii D.

Zarówno ilość godzin teoretycznych, jak i praktycznych może ulec zmianie w przypadku, kiedy kursant szkoli się w zakresie więcej niż jednej kategorii lub posiada już prawo jazdy. Szkolenie kończy się egzaminem wewnętrznym.

Po zakończeniu kursu otrzymuje się "Zaświadczenie o ukończeniu kursu", które jest jednym z dokumentów wymaganych przy ubieganiu się o prawo jazdy w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego.

Prawo jazdy może zostać ograniczone na dwa sposoby. Pierwsze ograniczenie dotyczy stanu zdrowia osoby, która dane prawo jazdy posiada. Drugie dotyczy możliwości kierowania określonym rodzajem pojazdu. Pierwsze ograniczenie nakłada lekarz, wydający zaświadczenie o braku przeciwwskazań do kierowania pojazdami - może on w zaświadczeniu określić, że wydane kierowcy prawo jazdy ważne jest tylko w przypadku, kiedy kieruje on np. z aparatem słuchowym (osoba słabo słysząca), w okularach lub soczewkach kontaktowych (krótkowidz/dalekowidz) lub ma pojazd przystosowany dla potrzeb inwalidy.

Drugie ograniczenie jest nakładane na wydawane kierowcy prawo jazdy przez ośrodek egzaminowania. Jeśli kursant brał udział w szkoleniu przy użyciu samochodu z automatyczną skrzynią biegów, to egzamin państwowy jest przeprowadzany także na tak wyposażonym pojeździe. Prawo jazdy wydane takiej osobie będzie ograniczone specjalnym kodem, i będzie uprawniało właściciela do kierowania wyłącznie "automatami".

Aby przystąpić do egzaminu państwowego na prawo jazdy należy udać się do wybranego Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego i złożyć tam wymagane dokumenty, o których była mowa w sekcji "Jakie dokumenty należy złożyć w biurze WORD, wnioskując o prawo jazdy?". Ośrodków jest na terenie Polski 49. Termin egzaminu uzgadnia się w wybranym WORD. Egzamin państwowy na prawo jazdy składa się z części teoretycznej i części praktycznej.

1. Opłaty:
   1. Egzamin teoretyczny (prawo jazdy lub pozwolenie w zakresie każdej kategorii):
      1. 22 zł - jeżeli przeprowadzany jest w formie testu lub przy użyciu komputerowego urządzenia egzaminacyjnego;
      2. 40 zł - jeżeli przeprowadzany jest w formie ustnej.
   2. Egzamin praktyczny:
      1. 140 zł - prawo jazdy kategorii A1, A;
      2. 112 zł - prawo jazdy kategorii B;
      3. 135 zł - prawo jazdy kategorii B1, C1, D1;
      4. 160 zł - prawo jazdy kategorii C, D, B+E;
      5. 195 zł - prawo jazdy kategorii C1+E, C+E, D1+E, D+E;
   Osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie lekarskie z adnotacją, że mogą prowadzić pojazd silnikowy po przystosowaniu go do rodzaju schorzenia, wnoszą 50 % opłaty za egzamin praktyczny. W takiej sytuacji egzamin prowadzony jest pojazdem będącym w dyspozycji tej osoby.
   
   W przypadku rezygnacji ze zdawania egzaminu w terminie krótszym niż 1 pełny dzień roboczy przed ustalonym terminem, zwrotowi podlega 50% wniesionej opłaty za egzamin praktyczny. W celu uzyskania takiego zwrotu należy wypełnić stosowny druk.
   
   W przypadku niestawienia się na egzamin praktyczny można zapisać się na nowy termin dokonując dopłaty w wysokości 50% opłaty za egzamin. W przypadku zapisania się na egzamin teoretyczno-praktyczny i uzyskania wyniku negatywnego z egzaminu teoretycznego należy ponownie wnieść opłatę za egzamin teoretyczny i 50% opłaty za egzamin praktyczny.
   
   Na wniosek osoby egzaminowanej w sprawdzeniu kwalifikacji może brać udział dodatkowo egzaminator nadzorujący. W tym przypadku opłatę za egzamin zwiększa się o 50 %.
2. Dokumenty wymagane, aby przystąpić do egzaminu na prawo jazdy:
   1. Podanie,
   2. Jedna fotografia bez nakrycia głowy (3,5x4,5 cm),
   3. Dowód zapłaty za egzamin,
   4. Orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami,
   5. Zaświadczenie o ukończeniu przez kandydata kursu z zakresu szkolenia podstawowego,
   6. Zaświadczenie o ukończeniu przez kandydata kursu z zakresu szkolenia dodatkowego, jeżeli trzykrotnie uzyskał wynik negatywny z egzaminu teoretycznego lub praktycznego.
3. Warunki przeprowadzania egzaminów na prawo jazdy:
   1. Egzaminator odmawia przeprowadzenia egzaminu, jeżeli:
      1. Niemożliwe jest ustalenie tożsamości osoby zgłaszającej się na egzamin (uważa się, iż osoba nie przystąpiła do egzaminu).
      2. Osoba zgłaszająca się na egzamin jest w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, bądź odmówiła poddaniu się badaniom na trzeźwość (przyjmuje się, iż osoba uzyskała wynik negatywny z egzaminu).
      3. Osoba zgłaszająca się na egzamin zaproponowała egzaminatorowi przyjęcie korzyści materialnej w zamian za uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu (przyjmuje się, iż osoba uzyskała wynik negatywny z egzaminu).
      4. Warunki atmosferyczne lub inne przyczyny uniemożliwiają prowadzenie egzaminów (bez konsekwencji finansowych dla osoby egzaminowanej).
   2. Egzamin zostaje przerwany przez egzaminatora, jeżeli:
      1. Osoba egzaminowana w trakcie egzaminu teoretycznego korzysta z pomocy materiałów lub urządzeń stanowiących pomoc w odpowiedzi na pytania egzaminacyjne;
      2. Zachowania osoby egzaminowanej świadczą o możliwości stworzenia zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego;
      3. Osoba egzaminowana spowodowała zagrożenie dla zdrowia lub życia uczestników ruchu w trakcie egzaminu praktycznego na placu manewrowym lub w ruchu drogowym;
      4. Instruktor biorący udział w egzaminie zakłóca lub uniemożliwia przebieg egzaminu;
      5. Osoba egzaminowana naruszyła przepisy ruchu drogowego w sposób określony w tabeli;
      6. Osoba egzaminowana lub instruktor obecny na egzaminie zaproponował egzaminatorowi przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu;
      7. Stwierdzono awarię urządzenia rejestrującego, uniemożliwiającą rejestrację egzaminu.
   3. Egzamin może być przerwany:
      1. Na wniosek osoby egzaminowanej (przyjmuje się, iż osoba uzyskała wynik negatywny egzaminu).
      2. Przez egzaminatora nadzorującego pracę egzaminatorów w przypadku stwierdzenia, że zostały naruszone zasady lub warunki przeprowadzania egzaminu (uważa się, iż osoba nie przystąpiła do egzaminu).

Egzamin teoretyczny składa się z maksymalnie 18 pytań testowych z zakresu przepisów ruchu drogowego, zagadnień specjalistycznych i zasad udzielania pierwszej pomocy. Spośród trzech możliwości odpowiedzi (A,B,C) prawidłowe mogą być jedna, dwie lub trzy. Powinno wskazać się wszystkie prawidłowe odpowiedzi. Pominięcie chociaż jednej dobrej lub wybranie nieprawidłowej odpowiedzi uznaje się za błąd. Dopuszczalną ilość błędów pokazuje tabela:

Testy jednej kategorii należy rozwiązać w ciągu 25 min. W przypadku zdawania na dwie kategorie czas egzaminu przedłużony jest o 10 min.
Wynik egzaminu teoretycznego jest ważny przez 6 miesięcy. W tym czasie można poprawiać egzamin praktyczny.
Aby poprawić nie zaliczony egzamin należy ponownie wnieść w ośrodku ruchu drogowego opłatę za egzamin. Po trzykrotnym nie zaliczeniu egzaminu państwowego należy wziąć udział w obowiązkowym szkoleniu dodatkowym. Szkolenie to polega na wykupieniu w ośrodku szkoleniowym minimum 10 godzin zajęć teoretycznych w zakresie jednej kategorii prawa jazdy w przypadku trzykrotnego nie zaliczenia testów.

Egzamin teoretyczny przeprowadza się w sali egzaminacyjnej w formie testu:

1. komputerowego - przy użyciu urządzenia egzaminacyjnego wykorzystującego jednolite oprogramowanie wskazane i zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw transportu;
2. pisemnego, w przypadku:
   • ubiegania się przez osobę egzaminowaną o pozwolenie,
   • awarii urządzenia egzaminacyjnego uniemożliwiającej przeprowadzenie egzaminu w sposób, o którym mowa w pkt 1,
   • posiadania przez osobę egzaminowaną orzeczenia lekarskiego z adnotacją o przeciwwskazaniach do przeprowadzenia egzaminu w sposób, o którym mowa w pkt 1;
3. ustnego - jeżeli:
   • osoba egzaminowana nie włada żadnym z języków, które są dostępne w urządzeniu egzaminacyjnym, lub
   • posiada orzeczenie lekarskie z adnotacją o przeciwwskazaniach do przeprowadzenia egzaminu w sposób, o którym mowa w pkt 1 i 2.

Istnieje tylko jedna różnica między testem egzaminacyjnym "papierowym" i komputerowym. W pierwszym przypadku testy są stałe, czyli ze stałym układem takich samych pytań w teście. W przypadku komputerowego egzaminowania pytania do każdego testu są losowane przez system komputerowy. To powoduje, że praktycznie każdy z wylosowanych testów jest niepowtarzalny (prawdopodobieństwo powtórzenia takiego samego testu wynosi jeden do kilku bilionów).

Egzamin praktyczny na prawo jazdy składa się z dwóch części - manewrów i jazdy miejskiej. Aby go zdać, należy pozytywnie zaliczyć oba elementy. W przypadku pozytywnej oceny z manewrów i negatywnej z jazdy w ruchu miejskim, kandydat zobowiązany jest do ponownego zaliczenia obydwu etapów egzaminu.

Dla kategorii C, C1, D, D1, T, B+E, C+E, C1+E, D+E lub D1+E konieczne jest wykonanie na placu manewrowym zadań określonych w poz. 1 i 2 tabeli zadań oraz w zestawie określonym w poniższej tabeli - wybranym systemem losowym przez pierwszą osobę na liście osób zakwalifikowanych na egzamin.:

Polecenia wydawane przez egzaminatora nie mogą być sprzeczne z przepisami ruchu drogowego, co mogłoby stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa ruchu.

Zdający ma prawo popełnić po jednym błędzie w każdej kategorii zadań np. przejechania linii ciągłej, braku sygnalizacji zmiany kierunku.

Przepisy przewidują obowiązek wypełnienia przez egzaminatora arkusza przebiegu egzaminu czyli formularza z opisem błędów popełnionych przez zdającego.

Po zakończeniu egzaminu praktycznego dla określonej osoby egzaminator informuje ją o wyniku egzaminu, a jeżeli wynik jest negatywny - podaje przyczyny jego uzyskania i przekazuje jej wypełniony arkusz przebiegu egzaminu praktycznego.

Prawo jazdy wydaje za opłatą starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o nie.Wyjątkiem jest powiat warszawski, w którym prawa jazdy wydawane są przez właściwe ze względu na miejsce zamieszkania Urzędy Dzielnicowe, a konkretnie Wydziały lub Referaty Komunikacji Urzędów Dzielnicowych).

Żołnierzom zasadniczej służby wojskowej, prawo jazdy wydaje na czas nie dłuższy niż 1 rok dowódca jednostki wojskowej. Po zakończeniu służby wojskowej, wydany przez dowódcę jednostki dokument podlega wymianie przez starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.